Gruszczyńska Kazimiera, s.
Maria od św. Józefa (1848-1927), Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek od
Cierpiących, współzałożycielka i przełożona generalna, fundatorka zakładów
dobroczynnych.
Ur. 31 XII 1848 r. w Mieście,
pow. Kozienice, gub. radomska. Na chrzcie 19 III 1949 r. w kościele par. w
Kozienicach otrzymała imiona: Sylwestra, Józefa, Kazimiera (używano później
ostatniego). Córka Andrzeja i Jóżefy z Chrzanowskich. Ojciec, z pochodzenia
szlachcic herbu Poraj-Róża, pełnił funckję protokolanta (pisarza hipotecznego) w
sądzie pokoju w Kozienicach. Z pięciorga dzieci Gruszczyńskich dożyło wieku
dojrzałego tylko dwoje: Kazimiera i jej młodszy brat Saturnin.
Uczęszczała do szkoły
elementarnej w Kozienicach. W 1858 r. rozpoczęła naukę w Instytucie Maryjskim w
Puławach. W 1861 r. uczennice instytutu zorganizowały manifestację patriotyczną,
wśród obwinionych znalazła się Kazimiera, zmuszona została przerwać naukę i
powrócić do domu rodzinnego. W l. 1863-1868 pobierała naukę na pensji w
Skierniewicach, uzyskując dyplom ukończenia pensji. Zamierzała otworzyć pensję w
Kozienicach. W tym celu zdała egzamin dyplomowy przed komisją państwową w
Radomiu. Uzyskała dyplom z adnotacją, że nie wolno jej prowadzić zakładu
wychowawczego z powodu udziału w manifestacjach patriotycznych.
11 XII 1869 r. złożyła ślub
czystości w kościele parafialnym w Kozienicach podczas Mszy św. odprawionej
przez miejscowego proboszcza, ks. Józefa Khauna, który był wówczas jej
kierownikiem duchownym. W sierpniu 1870 r. zmarłajej matka, Gruszczyńska
zmuszona była przejąć wszystkie obowiązki związane z prowadzeniem domu
rodzinnego. W tym czasie dojrzewała u niej myśl wstąpienia do zakonu. W domu
rodzinnym prowadziła życie na sposób zakonny. Zamierzała wstąpić do szarytek w
Warszawie. W połowie czerwca 1975 r. wyjechała do Zakroczymia, gdzie odprawiła
rekolekcje pod kierunkiem o. Honorata Koźmińskiego. Po ich zakończeniu, 24 VI
1875 r. została aspirantką powstałego przed rokiem z inicjatywy o. Honorata
Zgromadzenia Posłanniczek Serca Jezusowego w Zakroczymiu. Na początku lipca 1875
r. niewielka grupa sióstr posłanniczek przeniosła się z Zakroczymia do Warszawy
- wśród nich była Gruszczyńska. W dniu 1 VI 1879 r. złożyla profesję
zakonną.
W 1881 r. przyjęła w opiekę
Schronisko dla Nauczycielek Inwalidek w Warszawie przy ul. Żurawiej. W rok
później, decyzją o. Honorata, została przełożoną "Przytuliska" w Warszawie przy
ul. Wilczej, otrzymujac wyraźne polecenie zorganizowania w nim wspólnoty
zakonnej. Dol pracy w "Przytulisku" przyjmowano kobiety, którym powierzano
opiekę nad chorymi, były wśród nich kandydatki do życia zakonnego. 26 IV 1882
r., w uroczystość Opieki św. Józefa, powstała w Warszawie przy ul. Wilczej
wspólnota zakonna pn. Siostry Cierpiących. Przełożoną tworzącego się ukrytego
(niehabitowego) Zgromadzenia została Gruszczyńska. Sprawowała tę funkcję z
mandatu o. Honorata, który w końcu 1883 r. lub na początku 1884 r. opracował dla
Zgromadzenia konstytucje (tzw. Konstytucje pierwotne).
W organizowaniu nowej
wspólnoty zakonnej Gruszczyńska napotykała na ogromne trudności. Przez
dwadzieścia kilka lat musiała pełnić funkcję przełożonej generalnej w
Zgromadzeniu, którego nie była formalnie członkinią. Stawało się to powodem
głębokich kryzysów i napięć wewnątrzzakonnych. Ta bezprecedensowa sytuacja
wikłała Gruszczyńską w głebokie rozterki i dylematy osobiste, była źródłem jej
dotkliwych cierpień duchowych. Mimo to Zgromadzenie rozwijało się
systematycznie. W 1884 r. z inicjatywy Gruszczyńskiej Zgromadzenie franciszkanek
otworzyło pierwsze placówki zakonne: w Zawierciu, Odessie, Krasławiu i Wilnie.
Celem tych fundacji byla opieka nad chorymi. Przełożona generalna zaangażowała
się następnie (po 1884 r.) w organizowanie przytułków noclegowych w Warszawie
dla najbardziej opuszczonych. Przytułki takie powstały na Solcu, Nowolipkach,
Szerokim Dunaju, na Pradze, przy ul. Pańskiej. Pracowały w nich siostry
franciszkanki. Z inicjatywy Gruszczyńskiej i Marii Wrotnowskiej powstał w
Warszawie zakład dobroczynny dla ubogich matek, zwany później "Maternite"
("Macierzyństwo"), który przyjęły pod swoją opiekę franciszkanki.
W kwietniu 1888 r.
Gruszczyńska przebywała w Rzymie celem uzyskania apostolskiego zatwierdzenia
nowo powstałego Zgromadzenia. Ojciec Święty Leon XIII podczas prywatnej
audiencji błogosławił jej pracy i oświadczył: "Pracuj tak dalej". W latach
dziewięćdziesiątych franciszkanki rozpoczęły pracę w szpitalach w Łodzi i
Tomaszowie Rawskim, przyjęły pod opiekę zakład dla nieuleczalnie chorych w
Warszawie (późniejsza "Królikarnia"). W początkach obecnego stulecia dzięki
staraniom Gruszczyńskiej Zgromadzenie otworzyło kilka nowych domów przy
szpitalach w Pabianicach, Warszawie, Kozienicach, Wilnie (przy zakładzie dla
nieuleczalnie chorych). Równocześnie kontynuowano starania o apostolskie
zatwierdzenie Zgromadzenia. W 1909 r. opracowano nową wersję konstytucji.
Wprowadzono w nich nową nazwę dla wspólnoty zakonnej: Siostry Franciszkanki od
Cierpiących - Soreres Franciscales ab Afflictis ( w miejsce używanej dotychczas:
Siostry Cierpiących). 30 VII 1909 r. Zgromadzenie uzyskało dekret pochwalny
Stolicy Apostolskiej oraz zatwierdzenie Konstytucji. W grudniu 1908 r. zwolniono
Gruszczynską ze Zgromadzenia posłanniczek, 21 XI 1909 r. złożyła śluby wieczyste
w Zgromadzeniu Sióstr Franciszkanek od Cierpiących, przyjmując imię zakonne
Maria od św. Józefa. Na pierwszej kapitule generalnej, obradującej w Warszawie
27 I 1910 r., została wybrana przezożoną generalną Zgromadzenia. Funkcję tę
pełniła do końca swego życia.
Przez długie lata Gruszczyńska
walczyła z chorobą, która wyniszczała jej organizm, stając się źródłem
dotkliwych cierpień. Od początku lat dziewięćdziesiątych cierpiała z powodu bólu
wątroby. Postępująca choroba sprawiała, że całymi latami nie mogła wyjeżdżać z
Warszawy. Nierzadko cierpienia nasilały się w takim stopniu, iż uniemożliwiały
chorej opuszczenie domu. Cierpienie wycisnęło głębokie piętno na jej duchowości.
Dzięki własnemu cierpieniu zrozumiała doniosłość ideału apostolskiej posługi
cierpiącym – ideału, który wyznaczyła założonej przez siebie wspólnocie
zakonnej. Była przekonana, że jej cierpienia staną się bogactwem i źródłem siły
duchowej dla całego Zgromadzenia. „Chętnie cierpieć będę, aby podniósł się duch
zakonny” – wyznała. W połowie lat dwudziestych nastąpiło szczególne nasilenie
choroby. Powtarzające się ataki wątroby sprawiały, że nawet pisanie listów
przychodziło jej z coraz większą trudnością. Załatwiała nadal bieżące sprawy
Zgromadzenia, nie bacząc na chorobę, która pozbawiała ją sił żywotnych. 27 VIII
1927 r. przyjechała do Kozienic, gdzie znajdował się dom wypoczynkowy Sióstr
Franciszkanek od Cierpiących (w rodzinnej posiadłości Założycielki). 27 sierpnia
przyjęła sakrament chorych. Zgon nastąpił 17 IX 1927 r. Trumnę z ciałem zmarłej
przewieziono do Warszawy. Pogrzeb odbył się 22 IX 1927 r. Została pochowana na
Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. W chwili śmierci Gruszczyńskiej Zgromadzenie
liczyło ok. 150 zakonnic i kilkanaście placówek. Papież Pius XI odznaczył ją (w 1922 r.) orderem „Pro Ecclesia et
Pontifice”.
Gruszczyńska pozostawiła po
sobie w rękopisie „Historię Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek od Cierpiących” i
kilkaset listów. Zachowało się wiele protokołów wizytacyjnych sporządzonych
przez nią podczas kanonicznych wizytacji placówek i konferencje ascetyczne. Na
podstawie tej dokumentacji źródłowej można odtworzyć ideał duchowości i
apostolatu, jaki wyznaczyła Zgromadzeniu i realizowała w swoim
życiu.
Od młodości Gruszczyńska
pragnęła poświęcić życie służbie chorym: „od najmłodszych lat czułam powołanie
do chorych” – oświadczyła. Przez całe życie pozostawała w służbie chorym i
cierpiącym. Apostolat posługi chorym wyznaczyła jako naczelne zadanie
Zgromadzenia, którego była współzałożycielką. Wielokrotnie powtarzała, że w
ludzkim cierpieniu obecny jest cierpiący Chrystus: „w każdym chorym upatrujcie
Chrystusa cierpiącego” – pisała do zakonnic. Podkreślała w swoich pismach, że
posługa choremu jest służbą samemu Chrystusowi. „Pamiętajcie, Siostry Drogie –
przypominała franciszkankom – że usługi oddane cierpiącym Pan Jezus przyjmuje
jakby dla Niego samego uczynione. Niech Wam to dodaje męstwa i ściśle łączy z
Sercem Jezusa”. W przekonaniu Gruszczyńskiej poświęcenie siostry posługującej
choremu i jej osobista ofiara są zespolone ściśle z ofiarą Chrystusa. W świetle
jej wypowiedzi apostolska służba cierpiącym jawi się jako swoista liturgia, jako
kapłańska celebra ofiary. Łoże cierpiącego jest ofiarnym ołtarzem, zaś hostią
ofiarną staje się sam Chrystus obecny w cierpiącym człowieku. Zakonnica przykuta
do łoża chorego pełni funkcję ministra dokonującej się
ofiary.
Gruszczyńska reprezentowała
duchowość chrystocentryczną skupioną wokół kontemplacji krzyża. W przededniu
wyborów na stanowisku przełożonej generalnej oświadczyła: „abym odtąd była
dzieckiem krzyża i żebym już na nim skonała (…) mam to przekonanie, że krzyż
mnie nie opuści”. Chrystocentryzm jej życia duchowego łączył się z głęboką
pobożnością maryjną i ze szczególnym nabożeństwem do św. Józefa. Życie religijne
Gruszczyńskiej uformowało się w domu rodzinnym, w szlacheckim dworku w
Kozienicach, gdzie żywe były staropolskie tradycje kultury religijnej. Z tych
sarmackich tradycji religijnych wyrosła jej duchowa sylwetka, ubogacona
następnie osobistymi doświadczeniami duchowymi współzałożycielki nowego
Zgromadzenia franciszkańskiego. Duchowość Gruszczyńskiej zakorzeniona jest
głęboko w tradycjach duchowych ruchu franciszkańskiego. Ideały duchowości
franciszkańskiej, wywodzące się z czasów średniowiecza, uzyskały nową
interpretację w kręgu ruchu honorackiego. Gruszczyńska, przyjmując inspirację o.
Honorata Koźmińskiego, rozwinęła jego ideały duchowe zgodnie z predyspozycjami
własnej osobowości i własnego charyzmatu. W duchowości Gruszczyńskiej przenikają
się ofiara i mistyka krzyża, kontemplacja i czyn, miłość i działanie. Te cechy
charakterystyczne dla jej życia duchowego przekazała w spuściźnie Zgromadzeniu
Sióstr Franciszkanek od Cierpiących.
Źródło: Ks. Daniel Olszewski,
Kazimiera Gruszczyńska, w: Siostry Zakonne w Polsce, tom I, Niepokalanów 1994
r.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz